Rev. H.H.Mohrmen
Ki Unitarian ki dei ki Kristan ..?
Kane ka dei ka jingkylli kaba jwat bad kaba eh bha ban jubab, khamtam ha ka rukom pyrkhat ki Unitarian ha Khasi Pnar. Lada ia kren katkum ka histori Ka Balang Unitarian ka dei kaba mih na ka balang Kristan bad ki rukom (Traditions) baroh kiba ka balang ka pyndonkam ki dei kiba la shim kylliang na ki rukom kiba pyndonkam da ki balang Kristan.
Wat ha kaba ia dei bad ka jingngeit ruh, ki Unitarian ki shem jingeh ban jubab ia kane ka jingkylli namar kim kwah ba kiwei pat kin sngewthuh bakla ia ki. Ialade shimet lada yn kylli ia nga kane ka juh ka jingkylli, ka jubab jong nga kan long “Haoid bad em.” Nangta ngan jubab da kaba buh da ka jingkylli hi. “Phi mut aiu Kristan”? Haba nga jubab ia kane kai jingkylli, nga ju shim kylliang ia ki kyntien jong u Gandhi, kiba la thoh ha ka kot ‘Essay and Reflections on his life and works’ ia kaba la edit da u Dr. S.Radha Krishna ki kyntien kiba u ong , “... Namar ba bun ki paralok Kristan ki da kwah eh dik dik ban sngewthuh ia ki jingpyrkhat jong nga ha kaba ia dei bad ki jinghikai u Jisu bad ki da kwah eh ban tip ia ka kyrdan kaba nga buh ia u Jisu ha ka dohnud ka jong nga… Lada yn don kiba kylli ia nga la phi niew ialade ba phi dei u Kristan ne em?
Lada mynta, ngan hap ban shim tang ia ka Jingialap halor u Lum (Sermon on the Mount) bad da la ka jong ka jingpyrkhat ngam artatien shuh ban ong ba nga dei u Kristan. Hynrei nga tip lada nga kren kum kita ki kyntien mynta, ngan buh ialade ha ka jingeh ba kin don kiban sngewthuh bakla.” Nangta u Gandhi ula ong shuh shuh kumne, “…ha ka por ba kum u khynnah; nga sdang ban pule jylliew ia ki jingthoh Kristan, ha Africa ha u snem 1843, nga iai kylli halade marwei bun bun sien”. La kane ka dei da shisha ka jingngeit Kristan?” Bad nga lah tang ban ong ‘Em em em.’ Da shisha kane kaba nga iohi kam dei ka jingngeit Kristan ba shisha. Bad kata kaba jylliew hapoh jong nga ka iathuh ha nga ba ka long kaba shisha, namar ba kam bit dor bad u Jisu bad kam iahap ruh katkum ka jingialap halor u lum…”
Ki Unitarian bad u Jisu
Ha kaba iadei bad kane ka phang ruh ngam banse ngan hap biang ban shim kylliang ia ki kyntien u Gandhi ha kane ka juh ka kot ha ka lynnong “The place of Jesus”. U Gandhi u ong “La bun bun snem mynta, nga niew ia u Jisu jong ka Nazareth kum uwei na ki nonghikai kiba khrawtam ba ka Pyrthei ka la ioh bad nga pdiang ia kane da ki jingsngewrit baroh. Nga ong da ka jingsngewrit namar ba kane ka dei ka jingsngew jong nga. Niuma ki Kristan ki ai ka kyrdan ka burom kaba kham ha jrong ia u Jisu ka Nazareth ban ia nga u bym dei Kristan, nga sngewthuh ia kata. Nga pyndonkam khnang da ki ktien ‘sngew’ ha ka jaka ai namar nga sngewthuh ba ym ma nga ne kiwei pat kiba lah ban kam ba ma ki kin lah ban ai ka jaka ia u briew uba khraw.
Namar ki nonghikai kiba khraw jong u khun bynriew, ym dei ba don mano mano ba la ai ha ki ia kita ki kyrdan ne ka burom kaba ki ioh. Kata ka jaka ka dei ka hok jong ki hi katkum ki jinghikai jong ki; hynrei ka dei pat ka burom ia uba rit bad pohtam hapdeng jong ngi ban don kano kano ka jingsngew shaphang jong ki … Namar kata nga lah ban ong ba u Jisu u shim ia ka jaka ha ka dohnud jong nga kum u nonghikai uba khraw uba la lah ban ai shibun ki jingmut ha ka jingim jong nga…”
Kum u Gandhi; ki Unitarian ki buh ia u Jisu kum u ‘Rabbi’ u nonghikai uba khraw uba la hikai ia ka pyrthei shaphang ka Jingmane – Wei – Blei bad kiwei pat ki jinghikai kiba bha. Ym tang ia u Jisu, hynrei ia kiwei pat nonghikai niam ruh, ki Unitarian ki ai ka juh ka burom. U Gandhi u ong ruh “Lada u Blei un don khun, ngi baroh ngi dei ki khun jong u. Lada u Jisu un long kum u Blei, ne u Blei da shisha, te baroh ki briew kin long kum u Blei ne ki Blei da shisha. Ka jingpynshongnia jong nga, kan ym lah ban pdiang ba u Jisu da ka jingiap jong u, ba ka snam jong u ka sait khuid ia ki pop jong ka pyrthei … Nga lah ban pdiang ia u Jisu kum u martar, u sakhi jong ka jingaiti-lut ne ka jingknialade bad u nonghikai ba khuid, hynrei ym kum u briew uba janai tam ha ka pyrthei…”
Ki Unitarian; ka Bible bad kiwei pat ki kitab bakhuid
Ki Kitab khuid jong ki jaitniam ba pher ba pher jong ka pyrthei ki dei kiba khuid hala ka jong ka bynta, ki dei ki sharak ba ai jingshai shaphang la ki jong ki jingngeit. Ha kane ka bynta ruh ngin shim kylliang biang ia ki kyntien jong u Gandhi uba ong, “ … Ngam ju pep ban pule ia ka Bible, ki komentari bad kiwei pat ki kot shaphang ka jingngeit Kristan kiba ki paralok jong nga kila ai ha ki kti jong nga, hynrei nga ong halade ba lada ngan ioh jinghun da kaba pynshongnia, nga dei ban pule ia ki jingthoh ba khuid jong kiwei pat ki jingngeit ruh bad ban jied katkum ka jingsngewthuh jong nga. Kumta nga phai sha ka Koran. Nga pyrshang ban sngewthuh katba lah shaphang ka niam Ju kumba ka iapher na ka niam Kristan. Nga pule ruh shaphang ka niam Zoroastrian. Bad nga poi ha kaba kut eh ba baroh ki niam ki dei kiba shisha, bad kawei pa kawei na ki kam pat long janai, namar ba la batai ia ki da ka jingsngewthuh briew ba tlot jong ngi, teng teng da ka dohnud ba tlot jong ngi ruh, bad bunsien ngi batai bakla ia ki… Ha kaba kut eh ha ka jinglap jong nga marwei, bad kita ki bynta jong ka jingbym don jingiapher ki don ha kano ma kano ka niam… Kiba pule jylliew ia ki jinghikai jong kiwei pat ki jingngeit, ki pyniar ha ka jaka ban pynkhim ia la ka jong ka dohnud… baroh ki shakri ban pynriewspah shuh shuh ia ki khun bynriew...”
Namar kata halor kine ki lai tylli ki bynta ba kongsan ki Unitarian ki hikai ba ki nongngeit kin shai ba ki dei ban pyrshang ba bud ia ki jinghikai jong u Jisu bad kumjuh ruh bad pyrshang ban nangroi hala ka jong ka jingim da kaba ialeh ban bud ia ki jinghikai jong kiwei pat ki nongialap ne ki prophet ruh. Kane ka jingngeit ka hikai iala ki nong ngeit ba kin long kiba nangroi da kaba pyn-iar ka jingmut ban pdiang ia ki jinghikai ba bha bad ba shisha kiba wan na kiwei pat ki tyllong ruh. Ka hikai khamtam ba ngin long kiba heh ka mynsiem ban long kiba shlur ban leh ia kaba bha, kaba shisha bad kaba don burom hala ka jong ka jingim jong ngi.
No comments:
Post a Comment