Tuesday, October 27, 2009

Ka Jingim bad ka Jingtrei u Babu Hajom Kissor Singh (1865)

La kha ia u Babu Hajom Kissor Singh haka 15th bnai June (6) jong ka snem 1865 ha Saitsohpen (Cherrapunjee) bad u la iap noh ha Puriang haka 13th Nov, 1923.
Haka por khynnah u pule ha ka skul Mission ki Welsh Presbyterian School, u la ioh ia ka Scholarship naka Elementary High Grade School bad ha ba ula dap 15 snem ka rta haka snem 1880 la pynkylla pyniasoh ia u sha ka niam Calvanistic Christian Faith. U la iaineh ha kata ka niam haduh ba u la dap 22 snem ka rta. Hadien ka jingkeinnoh na ka jingshongskul haka snem 1883, u la rung kum u nongput bikur haka kynhun Vulunteer Rifles ryngkat bad ki khun sahep dohlieh bad dei tang ma u na ki khun trai ri ban ioh rung ha katei ka synjuk ba donburom tang ki nong synshar phareng.
Hapoh kita ki snem ula pule bniah bha ia ka Bible pynban um iahap jingmut ia ka jinglong lai ha u wei u Blei (Trinity) bad u sngewthuh shai ia ka jinglong ba marwei u Blei (Unity). Katei ka trinity ka la pynphalang ia ka jingmut jong u namar um lap ia kata ha ka Bible bad um bun satia ia kata.
Dei ha ka snem 1886 u la iohlad ban ioh jinghshai na u Rev. Charles Hall Dall, u American Unitarian Missionary ba sah ha kitei ki snem ha Calcutta shaphang ka jinglongba Marwei U Blei, bad haba u la pule de ia ka kot ba la thoh u William Ellery Channing, te ka la pynskhem ia ka jingmut jong u ba don tang U Wei U Blei (Unity of God) bad ia ki Nongmane Wei Blei la tip ia ki kum ki Unitarian.
U Babu Hajom Kissor Singh u long shisha u briew u bym da ngeit beit hynrei uba shaniah bad ngeit beit tang ha u Blei hi. U Babu Hajom Kissor Singh u long shisha u briew u bakhraw uba long kum u diengbah hapdeng khlaw uba piar ki tnad bad uba ieng skhem marwei khlemdon nongkyrshan hynrei u bymduh jingkyrmen uba shaniah tang ha U Blei.
U la long u Khasi uba nyngkong ban ioh bat ia ka kam Babu Rangbah ha Iingshari Shilling bad u long ruh u nongpynkylla ktien uba tbit shibun.
U la long u nongiarap lem ia la u para jong u, u Babu Nissor Singh ha kaba pynmih ia ka Anglo-Khasi Dictionary ia ka ba la pyndonkam haduh mynta. Ki long ki ba ia ieid theh mynsiem baroh arngut shipara. U long u nongiarap lem ia ki seng nongthoh kot Khubor bad kot pule Khasi ia kaba u long u member ha ki tei ki seng bad u iarap bad dei ma u uba pynioh ia ki khynnah pule Khasi ban thoh ha ka ktien la jong kum ba ai ka juh ka lad ia ki dkhar.
U la long u nongai dawai Homeopathic uba shemphang bha bad bun ki nongpang ha kata ka por ki ioh dawai ei na u, u buh khnang ia ki dawai ym ban ioh jingmyntoi pisa, hynrei ban pylleit iala ki jong ki pari na ka jingngeit bieit ia kita ki ksuid ki khrei bad na ka jingpynlut bieit ia la ka spah ha ki jing ai knia ba bun rukom. Hapdeng ka jingbun kam hynrei um klet ia ka kam U Blei ula leit kynpham shaduh ki shnong kiba jngai kiba hap ban shu iaid bun sngi lynti, bad hating hating haba lap ka miet u juh sah noh ha ki sem lum ne sem masi.
Kumta da ka mynsiem bad jingmut ba shynrang bad bahok ula pdiang ia kata ka jingngeit Mane-Wei Blei ka bala hikai na u Jisu uba long u nonghikai bakhraw bad da ki riewblei baroh ki ba la wan mih sha kane ka pyrthei. Da ka bor bad ka jingkyrkhu jong u Blei, u la lah ban seng nongrim ia kata ka jingngeit Mane-Wei-Blei ha Jowai haka 18th September 1887 ha iing ki paralok bad ki katto katne ngut ki para bad hymmen mynsiem bad ieid jong u.
U long shisha u ba minot bad uba trei shitom miet la bad sngi ha kaba thoh ia ki Kot Service, Kot Jingrwai bad kiwei de kiba ngi la ioh pyndonkam suk mynta.
Kumban shu pynkynmaw ia ki jingrwai kiba ula thoh haka Kot Jingrwai ki Unitarian u ong kumne:
U Blei ba im u long Blei tang ma u hi,
U long u Kpa ka Kmie ba shisha jong ngi
U long uba dap da jingieit jingisnei
Ia ki ba phai sha u, u kloi ban map ei
Ngi ki bynriew baroh ngi long khun u Blei
Ki mynsiem shipara shynrang bad kynthei
Ngi dei ban ieit I’U Blei ban ieit para ngi
Ban mane, ban ngeit, ban ialong shi tylli.
Kaba phi shem ba ka dei bha to trei da kabor baroh la ka long ba poh bad muta jingkyrkhu na u phin ioh. To ieit phi ia ka jingshisha bad to pyni ia ka jingshisha da ka jingieit. Kitei haneng ki long tang kum ka dak ka jingkynmaw ia u, hynrei ki dang don shibun kiba ngam lah ban jer kyrteng.
La niew ruh ia u Babu H.K.Singh kum u nongpyniasuk. Ha ka snem 1889, la don ka jingiakulmar ha ka sngi Behdiengkhlam ha Jowai hapdeng ki Lulong bad Iawmusiang bad la dep ruh kiba la mynsaw, te I Kong Hirbon ila mareh bran bran sha u Babu H.K.Singh ban iathuh ia kane ka jingjia. U ruh mar kumta hi u la leit shata bad u la iohi ba la theh ka snam na ka khlieh uwei u briew hapdeng kita kiba ia ka jia kumta u la rah iala ka kti bad kyrpad ia kita ki briew ban ia kein noh kata ka jingiakajia. U la leit khot ruh ia ki pulit bad ki la leit sha Eitnar, ka jaka ba kongsan ka Behdeinkhlam bad ha ka ba ka jingkulmar ka kham tur; te tang shu poi maki ka jingkulmar ka la jem jai.
Ha ka snem 1902- 03 ka sorkar ka la thung ia u kum u Dewan ha ki hima Khyriem namar la ia thuh ba u long u briew u ba lah ban pynsuk pynbha ia ki hima kaba la don ha ki jingiakynnad na ki ba bun ki daw . nangta ha ka snem 1905 ka sorkar ka la phah pat ia u sha Sylhet ban iarap lem ia ki nongbishar ha kaba bishar ia ki jingiakajia hapdeng ki briew na Jaintia bad ki kharshilot,shaphang ki pud hima bad ka iew ka hat. Ka jingnang jong u ban pynsngewthuh ia ki arliang mamla ka la pyllong ia ka jingiasuk .
Ka jingleh burom ia u Babu H. K .Singh ha Shillong ha ka 3rd October 1900 ha ka por ba u Babu H. K .Singh u leit shuti sha Shillong , ki rangbah Khasi ki la pyllong ka jingpdiang paidbah (public reception) ha Mawkhar hapoh ka jingpyniaid jong u Babu Jeebon Roy . ka khubor ia ka jingim bad jingtrei jong u u Babu H. K .Singh ka la par kylleng sawdong khamtam ia ka jingseng jong u ia ka niam Unitarian .
Ki sngi ba khatduh jong u Babu H. K .Singh tang ki jingtynjuh suda . ia u para baieit thep mynsein (Babu Nissor Singh ) la wan shaw noh da ka jingiap ha ka por ba u dang trei kum u Sub- Inspector of Schools ha Tura Garo Hills bad u Babu H. K .Singh u la hap ban leit bran bran shata. I lok baieid (Kong Pharien) ruh I la iap noh ha ka snem 1916 shiteng na ki khun baieid ruh ki la khlad noh na kane ka jingim hashwa jong u . nalor kita sa uwei u khun u ba la jied ban long u nongmihpli ia u bad uba la phah khnang ban leit shong skul sha America ,phewse uta ruh ynda u la poi sha America u la jah rngai noh ha nongbah America bad u kpa um shyn la iohsngew shuh ia u haduh ba un da khlad na kane ka pyrthei .kat kine ki jingshem jong u pynban um shem la thait noh satia ha kaba shakri hok ia ka kam u Blei bad ha kaba leit kynpham , ia la ki parabangeit haduh ki sngi bakhatduh jong u . une u diengbah ba lasei ia ki syntiew , ki soh bad ki symbai uba la shah ha ka eriong – erngit uba ki thied bah ba kyrshan ia u ki la tlot noh kumta u la kyllem noh ha shnong Puriang ha ka 13 tarik Naiwieng 1923.
Kine ki long tang khyndiat eh ki jinpynpaw ia ki jingim bad jingtrei u Babu H.K Singh.

No comments:

Post a Comment