KA NIAM UNITARIAN BAD KI JINGHIKAI JONG KA

(L) Rev.D.Marbaniang.

La ki briew ki tip ba don ka niam Unitarian hynrei bun ki bym tip kaei kaba ka niam Unitarian ka ngeit. Kumta da kaba ngan kren shaphang ka jingngeit Unitarain, nga ngeit lehse ngan lah ban ai jingpynshai katto katne ia kito ki paralok ki bym dei ki parabangeit Unitarian.
Kaba ngi dei ban ia tip lang ka long, ba ia kane ka niam ym shym la wan seng da uno uno u missionary nongwei, hynrei la seng ia ka da u Babu Hajom Kissor Singh, u khasi paka, ha ka nongrim jong ka jingieit ia u Blei bad jingiarap ia ki parabynriew. Bad kumta ngi ong ba kane ka niam Unitarian ka la mih na la ka jong ka ri bad ka iahap dur hap sur bad ka nongrim jingngeit u khun khasi tang ha u Blei Nongthaw shi beit.
U Nongseng kane ka niam, u hikai ba don tang uwei u Blei, u Nongthaw bad Nongpynlong, uba bat hala ka kti ia kiei kiei baroh, uba ieit barabor ia la ki jingthaw bad u long u babha junom, uba dap da ka jingieit, jingisynei bad jingmapei.
Ba ka jingshisha jong ka niam ka shong ha ka jingieit ia u Blei bad ia ki parabynriew bad ba ka jingmane kaba shisha ka long ka jingiasyllok bad u Blei ha ka mynsiem bad ha kaba shisha.
Ba u Blei u kren ha ngi ki briew lyngba ka jingiatiplem, bad lyngba ka jingthrang bad jingsliang bashisha ka dohnud, lyngba ka jingryntih bad jingitynnat ka mariang bad lyngba ka jingkmen bad jingsngewsih ka jingim bad lyngba ki ktien bad ki kam jong ki briew ki ba bha.
Ba ia ka jingsuk bashisha lah ban shem da ka ba wad ia ka mon u Blei, da ka jingiaipyrkhat ia ka jingshisha bad ha ka jingpyrshang ba shisha ban ioh ia kata kaba long ka ba bha tam.
Halor kine ki nongrim, ngi ki Unitarian ngi ngeit: -

SHAPHANG U BLEI.
Ngi ngeit ha u Blei Nongthaw shi beit. Ngi ngeit ba u Blei u long uba don bad uba dap ha ki por bad ki jaka baroh. Ngi ngeit ruh ba u don hapoh jong ngi. Namar kata ngi dei ban pyrshang barabor ban sngew ia ka jingdonryngkat u Blei bad ban sngewthuh iaka jingjan u Blei bad ngi, lyngba ki jingduwai bad jingpynleit jingmut.
Namar ka jingiapher ki ktien, kat kum ka ri ba ngi shong, ia u Blei la khot da ki kyrteng bapher bapher, hynrei u dei u wei bad u juh u Blei.

SHAPHANG U BRIEW.
Ngi ngeit ba ia u briew ym shym la kha ha ka pop. La kha ia u kum uba la kyrkhu jong u Blei. Namar kata ngi ngeit ha ka jingbha jong u briew. Namar u briew u lah ban jop ia ki jingsniew, ban pynjem ia ki jingeh, bad ban pynlong ia ka jingnangroi ka jaitbynriew. Namar kata u long kawei bad u Blei ha ka ban sain dur ia kane ka pyrthei. Ka long ka bashisha ba u leh bakla teng teng hynrei ha ka juh ka por u ialeh ban pynbeit ia la ki jingbakla. Dei tang u briew uba don ka tip lade (consciousness) ka bor pynshongnia, bad ka bor sngewthuh kano kaba dei bad kano ka bymdei.

SHAPHANG KA JINGLAITLUID (FREEDOM).
Ngi ngeit ha ka jinglaitluid u briew. Ngi la ioh jinghikai ba lada u briew u dei ban kiew shaphrang u dei ban long u ba laitluid ban kren ia ka jingshisha katkum ka jingsngewthuh hok la jong. Dei tang kito kiba pdiang ia ka jinglaitluid, kiba lah ban shem kloi ia ka jingshisha. U briew u dei ban long uba laitluid ban wad, uba laitluid ban trei, bad uba laitluid ban shem ia ki jingshisha ba dang thymmai bad ia ki rukom im ba khambha. Dei tang haba don ka jinglaitluid ba u briew u lah ban jam ia ki jingeh. Namar kata ngi pynshlur ia ki briew ban pyndonkam ia la ka jinglaitluid ha ka liang ka niam kumjuh kumba ngi pyndonkam ha kiwei kiwei pat ki kam. Hynrei kawei kaba donkam eh ka long kane, haba ngi ong ba ngi long kiba laitluid, ngi dei ban long ruh kiba don ka jingkitkhlieh. Namar khlem ka jingkitkhlieh ka long pynban ka jinglaitlan. U briew u pynlong ia ka thma ka ktien, bad u hap ban kitkhlieh ban pynwan pat ia ka jingsuk. Namarkata ngi ngeit ha ka jingbha u briew bad ha ka jingkitkhlieh u briew.

SHAPHANG KA NIAM.
Ngi ngeit wat la ki lynti mane Blei ki iapher ha kawei ka niam bad kawei pat, pynban kine ki lynti ki ialam sha u juh u Blei. Ngi ki Unitarian ngi pynskhem ba ki niam baroh ha ka pyrthei ki don la ki jong ki jingkhraw bad ha kajuh ka por ki don ruh la ki jong ki jingduna.
Ngi ngeit ba ka niam ka hikai ia u briew kumno ba ngin nang ban im bad ban trei ha kane ka pyrthei. Ngi ngeit ruh ba ka niam ka dei ka atiar jong ka jingsuk. U briew u dei ban pyn-donkam ia ki jinghikai jong ka niam ha ka jingwad jong u ia ka jingsuk ha ka pyrthei. Lada u briew um mon ban pyndonkam ia ka niam ha kaba wad ia ka jingsuk, ka jingsuk kan ym wan lano lano ruh. Namarkata ngi ki Unitarian ngi ngeit, ba ha ka niam, kum ha kiwei pat ki kam, u briew marwei marwei u dei ban wad ia ka jingshisha ban shem ia ka dalade hi.

SHAPHANG KA JINGPYNSHONGNIA.
Hangne ha ri jong ngi, ki breiw ki dang khim jingmut shibun, kim ju kwah ban pule ia kiwei pat ki niam, lait na la ka la jong. Namar ba kim tip ia ki jinghikai jong kiwei pat ki niam, ki ju dawa ba ka niam jong ki ka long kaba bha tam bad ka jong kiwei pat ki long ki bymlarkam. Tang ka niam jong ki ka ba lah ban ai jingim bad kiwei kiwei pat ki niam ki long ki bym lah ban ai jingim. Kane ka jingpyrkhat ngi ong ka long ka jingpyrkhat bakhim jingmut. Ngi ki Unitarian ngi sngew ba shuwa ba ngin kren kumne, ngi dei ban da pynshongnia shuwa. Ngi ngeit ba na ki jingkyrkhu ba bun kiba ngi la ioh, ka bor ban pyrkhat bad ban pynshongnia, ka long kawei na ki jingaiei U Blei ha u briew. Namar kat ngi ngeit ba ym don kawei pat ka lad ban pyniakhlad ia ka jingbakla na ka jingshisha, lait tang da kaba ngi pyndonkam ia ka jingpynshongnia. Ka long pat kaba sngewhun ban I, ba ha ki ri ba la shai, la don ka jingpyrshang ban wad bad ban sngewthuh ia ki niam bapher bapher, nalor ka jingwan ban sngewthuh khambha ia la ka jong ka niam. Ngi ngeit ba ka jingwad ban tip ia kiwei pat ki niam, ka iarap ia u briew ban sngewthuh kham bha ia la ka jong ka jingim.

IA U JISU.
Ngi ngeit ba u Jisu u dei uwei na ki nonghikai ba khraw ia ka jingim ba kynja mynsiem, uba la im, la trei bad la iap na ka bynta ka hok bad ka jingshisha.Ngi ngeit ha u, ym namar ba u long u Blei, hynrei namar ba u long u briew uba la hikai ia ngi shibun kiei kiei kiba lah ban iarap ia ngi kumno ban pynim ia lade. Kawei na ki daw ba u Jisu u long u nonghikai uba khraw ka long, ba u shahshkor ia ka jingkren u Blei ha ka mynsiem jong u. Kawei pat ka daw ka long ba u ieit ia ki briew bad ba u kwah ban iarap ia ki ban tip khambha ia u Blei. Kawei pat ka jingkhraw u Jisu kum u nonghikai ka long ka mynsiem jingiaishah. U ong, lada uno uno un thap ia phi na ka ngap ka mon, shah ia u ba un thap sa ia ka ngap ka diang jong phi.
Kawei pat kaba pyni ba u Jisu u long u Nonghikai bakhraw ka long, ba u kwah ia ki briew ban long kiba kloi ban iarap ia kiwei pat. Kumno u ong shaphang kane? Nga wan ym ba kiwei kin shakri ia nga hynrei ba ngan shakri ia kiwei.Kawei pat kaba pyni ba u long u Nonghikai bakhraw ka long, ka jing-hikai jong u shaphang U khun sarong awria. Kane ka parable jong u ka iathuh ia ngi, ba u briew da ka jingbabe bad jingkylla bashisha, u lah ban leit beit beit dalade hi, khlem ka jingiarap jongno jongno ruh, ban pan map na U Blei na ka bynta la ki jingleh bakla.

SHAPHANG KA BIBLE.
Ngi ngeit ba ka Bible ka kynthup ia ki kyntien Blei. Hynrei namar ba la thoh ia ka da ki briew, ngi shem don ruh ki jingbakla ha ka. La iathuh ia ngi ba la thoh ia ki saw Gospel hadien 30 snem jong ka jingiap u Jisu. Don kiba ong hadien 60 bad 70 snem. Kumta ngi tip shai ba ki nongthoh kin ym lah ban kynmaw lut ia kiei kiei kiba la kren ne ia kiei kiei kiba la jia 30 ne 40 snem mynshuwa. Ki thoh na ki jingkynmaw, na ki jingiathuh khana pateng. Kumta kum kine ki jingthoh kim lah ban long thik kumba la kren ne la jia bad ki dei ban long ki bym biang. Kumta ngi ki Unitarian ngi ju ong, ba haba bam ia ka dohkha dei ban da jied shwa ia ki shiah. Kumjuh ruh haba ngi pule ia ka Bible ngi da pynshongnia kano kaba dei kano ka bymdei. Ngim ngeit ba baroh kaba la thoh ha ka Bible ka long kaba dei lut bad kaba dei ban shu ngeit beit kumba la thoh khlem da weng shuwa ia ki jingbakla kiba don ha ka. Nalor ka Bible, don ki kot niam baroh, namar ngi ngeit ba ki kot kiba bha ki iarap ia ki briew ban tip khambha iaka niam bad u Blei. U Blei u pynpaw ia ki jingshisha ha ki jait bynriew bapher bapher bad da ki jingsngewtuh bapher bapher. Kumta ngi ki Unitarian ngi ai jingmut ia ki briew ban long kiba kylluid mynsiem bad kiba plie rynghang ia la ki jingmut jingpyrkhat, khnang ba ngin lah ban pdiang ia ki jingshisha bathymmai kiba wan na kano kano ka thymmei.

SHAPHANG KA JINGPYNIM.
Ngi ki Unitarian ngi ngeit ha ka jingpynim da ki kam.Kata ka mut kam biang tang ban shu ngeit hynrei donkam ban da pyni bad ka kam ne jingleh. Shisha ka jingngeit ka ai mynsiem ia u briew ban lah ban leh ban poi sha kano kano ka jingthmu. Hynrei ong ka ktien, ka jingngeit khlem ka jingleh ka long kaba iap. Kumta ngi ngeit ba u briew un ioh ia ka jingpynim da kaei kaei kaba u la leh bad la long ha ka jingim lajong kaba hapoh.Kata ka mut da kaba leh ia ka mon u Blei. Ka mut aiu ban leh ia ka mon u Blei? U Blei u mon ia ngi ban im ha ka jinglonghok, ha ka jingbha, ha ka jingiaieit, ha ka jingia im suk parabriew bad ha ka jingiarap iwei ia iwei pat. Shisien ba ngi la leh ia kine kiei kiei, ym don jingartatien iano iano ruh ban ioh ia ka jingpynim. U Jisu ruh u ong, ym dei kito kiba khot ia nga A Trai A Trai, ki ban laitim, hynrei kita kiba leh ia ka mon u Blei. Kine ki ktien jong u Jisu ki kyrshan ia ka jingngeit jong ngi ia ka jingpynim da ki kam.